Si renditet Turqia në eksportin e telenovelave? – Vjen pas Amerikës dhe Britanisë, bëhet shitësi i tretë më i madh në botë

Pjesa më e madhe e historisë së perandorisë osmane lexohet si një telenovelë. Në shekullin e 16-të Sulltan Sulejmani i Madhërishëm vrau këdo që ai dyshonte se po përpiqej ta rivalizonte, duke përfshirë dy kunetër, dy djem dhe disa nipër. Një serial për Sulejmanin, i quajtur “Shekulli i mrekullueshëm” (Muhtesem Yuzyil), u transmetua për herë të parë në vitin 2011 dhe ishte pjesë e valës së parë të dramave turke që u bënë globale. Mes adhuruesve të serialit përfshihet edhe këngëtarja amerikane, Cardi B.

Sot, ndërsa serialet turke shtohen, Sulejmani duhet të ndajë fronin me serialet e tjera që po mbretërojnë. I fundit është “Gaddar” (Pa Mëshirë), që flet për një ushtar që kthehet nga lufta dhe detyrohet të bëhet vrasës me pagesë për të mbrojtur familjen e tij. Turqia është tani eksportuesi i tretë më i madh i serialeve në botë, pas Amerikës dhe Britanisë. Midis viteve 2020 dhe 2023 kërkesa globale për shfaqjet turke u rrit me 184%, krahasuar me 73% për dramat koreane, sipas Parrot Analytics, një firmë e të dhënave.

Prodhimet turke janë të njohura jo vetëm në Lindjen e Mesme, por edhe në Europë dhe Amerikën Latine. Vitin e kaluar tre importuesit më të mëdhenj të serialeve të reja turke ishin Spanja, Arabia Saudite dhe Egjipti. Dhoma e Tregtisë e Stambollit vlerëson se eksportet televizive të Turqisë fituan 600 milionë dollarë në vitin 2022, ndërsa disa analistë parashikojnë se shitjet e tyre së shpejti do të arrijnë në miliarda dollarë.

Por, çfarë i bën produksionet turke kaq të vlefshme? Për disa, ato janë të lehta për sytë, pasi ka peizazhe magjepsëse, kostume luksoze dhe aktorë të pashëm. Shumica janë histori dashurie; Serialet fantastiko-shkencore prodhohen rrallë, thotë Ozlem Ozsumbul, shefi i shitjeve në Madd Entertainment. Serialet, që përfshijnë drama ligjore dhe historike, përziejnë romancën dhe hakmarrjen. Në vitin 2023 “Yargi” (Sekretet Familjare), ku avokatët rivalë bien në dashuri, fitoi një çmim ndërkombëtar Emmy për telenovelën më të mirë.

Audienca arabe vlerëson se produksionet turke i përshkruajnë muslimanët si heronj, jo si terroristë apo shoferë taksie, siç bën shpesh Hollyëood-i. Autoriteti Mbikëqyrës i mediave në Turqi i mbulon shishet e alkoolit, ndalon skenat e seksit dhe vendos gjoba për personazhet që puthen. Kjo censurë i ka detyruar regjisorët të bëhen krijues dhe madje mund të rrisin tensionin për shikuesit.

Novelistët amerikanë të romancës po heqin një faqe nga libri turk. Abby Jimenez, e cila shkroi “Yours Truly”, një ndër romanët më të shitur të Neë York Times, e bazoi protagonistin e saj mashkull në serialin turk “Dashuria është në ajër” (Sen Cal Kapimi).

Në gjysmën e parë të vitit 2023, tre shfaqjet më të njohura me skenar në Spanjë ishin turke, sipas Glance, një firmë e të dhënave televizive. Spanjollët dhe amerikano-latinët kanë një histori të shikimit të telenovelave, ndaj janë mësuar me angazhimin kohor të programeve turke. Dhe disa shikues duket se e mirëpresin një largim nga seksi dhe gjakderdhja e televizionit perëndimor.

Publiku spanjisht-folës tërhiqet nga vlera e lartë e prodhimit të dramave turke. Telenovelat e Amerikës Latine duken të lira në krahasim me ato turke, thotë një analist. Njerëzit në Turqi dhe Amerikën Latine i shprehin ndjenjat pa turp, thotë Carolina Acosta-Alzuru nga Universiteti i Xhorxhias. “Kjo është arsyeja pse melodrama funksionon në të dyja kulturat”, shprehet ajo”.

Edhe transmetuesit janë gjithashtu adhurues të serialeve turke. Në Turqi, programet transmetohen një herë në javë dhe mund të zgjasin deri në tre orë, por kur shiten në vende të huaja ato copëtohen dhe shfaqen më shpesh, ndonjëherë edhe çdo ditë. Kanalet televizive mund ta shtrijnë serialin në qindra episode. “Dramat koreane janë të mira”, thotë Izzet Pinto, një distributor televiziv, por ato zgjasin vetëm 13 orë komerciale. Ato turke mund të shtrihen në rreth 200 orë.

Disa fansa të telenovelave turke ankohen se nuk mund të marrin përmbajtje të mjaftueshme në gjuhën e tyre. Nuk është aspak e vështirë të dublosh shfaqje në spanjisht, sepse një version mund të shpërndahet në të gjithë Spanjën dhe në pjesën më të madhe të Amerikës Latine. Për gjuhët me më pak folës, si polonishtja ose greqishtja, kanalet televizive përdorin zgjidhje më të lira, duke përfshirë titrat. Disa shikues madje përpiqen të mësojnë pak turqisht në mënyrë që të mund të shikojnë drama pa pasur nevojë të presin që të dalin versionet e dubluara, thotë Yasemin Celikkol nga Universiteti Northëestern në Katar.

Dramat kanë ndihmuar gjithashtu në përmirësimin dhe rritjen e imazhit të Turqisë, veçanërisht në territoret që kanë qënë pjesë e perëndorisë Osmane. Zonja Celikkol u rrit në Bullgari duke dëgjuar se turqit ishin “të këqij, barbarë dhe të tmerrshëm”, por mendon se dramat turke kanë ndihmuar në ndryshimin e këtij perceptimi. Bullgarët dikur bënin pushime në Greqi, thotë ajo, por tani shkojnë në Turqi më shpesh se më parë.

Edhe shteti turk është i përfshirë në këtë sektor. Në vitin 2012, presidenti i Turqisë, Rexhep Tajip Erdogan, kritikoi serialin “Shekulli i Mrekullueshëm” për kushtimin e tepërt të vëmendjes për intrigat e pallatit dhe jo për pushtimet e Sulejmanit. Si përgjigje ndaj këtyre kritikave, një transmetues shtetëror turk prodhoi dramën historike, “Dirilis: Ertugrul”, që flet për një luftëtar turk në shekullin e 13-të.

Në maj të 2020, kur shumica e popullsisë së botës ishte në izolim për shkak të Covid-19, ky serial ishte i katërti më i kërkuar në nivel global, sipas Parrot Analytics. Atë vit, kryeministri i atëhershëm i Pakistanit, Imran Khan, përshëndeti serialin për “vlerat e tij islame” dhe një statujë e Ertugrul u ngrit në Lahore. Një dublim në gjuhën Urdu të Pakistanin të një episodi pilot ka marrë më shumë se 153 milionë shikime në YouTube. Edhe kompanitë që ofrojnë shërbimet e transmetimeve po krijojnë programe më të guximshme. Seriali “Klubi” (Kulup) që transmetohet në Netflix flet për një ish të dënuar që ritakohet me vajzën e tij, pas disa vitesh burg. Seriali përshkruan masakrat kundër pakicave në Stamboll në vitet 1950, një temë e ndjeshme politikisht.

Megjithatë, serialet që shfaqen në Netflix apo në shërbime të ngjashme janë më të shkurtra. Deri më tani “Kulup” ka 20 episode, krahasuar me 139 që ka Sulejmani. Ndërkohë, filmi “Bihter” në Amazon, flet për një grua që tradhton burrin e saj të moshuar dhe abuziv. Cilësia e asaj që mund të shfaqet në ekrane mund të përmirësojë shanset e Turqisë për të arritur audiencën anglishtfolëse, e cila ka qenë më rezistente ndaj serialeve të dubluara ose me titra sesa njerëzit në shumë vende të tjera. Ndryshe nga Spanja me “Casa de Papel” (Money Heist) apo Koreja e Jugut me “Squid Games”, Turqia nuk ka pasur një goditje të madhe as në Amerikë dhe as në Britani.

Për shembull, “Black Money Love” (Kara Para Ask) nuk u pëlqye kurrë në Amerikë, edhe pse numëron si fansa Lionel Messin, argjentinasin që luan për Miami apo Barbara Streisand, këngëtare dhe aktore amerikane. Por, bota është e madhe, dhe serialet turke nuk kanë nevojë të pushtojnë Britaninë apo Amerikën për të qenë të vlefshëm. Edhe Sulltan Sulejmani, i cili bëri pjesë të Perandorisë Osmane territore të Afrikës së Veriut dhe të Europës, nuk ia doli të shkonte kaq larg.

Lidion Kulla / SCAN

Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.