Zvogëlim varësie dhe marrja e situatës në dorë – Vendet e BE-së arrijnë një qëndrim të përbashkët për Aktin e Çipave
Ministrat evropianë miratuan një mandat për të nisur negociatat ndërinstitucionale mbi Aktin e Çipave gjatë takimit të Këshillit të Telekomit.
Legjislacioni është pjesë e një përpjekjeje më të gjerë të BE-së për të rritur kapacitetin gjysmëpërçues të Evropës dhe për të futur një mekanizëm për të parashikuar dhe menaxhuar krizat e furnizimit. Çipat janë komponentë të vegjël por themelorë për të gjitha pajisjet elektronike.
Një mungesë globale ka ndërprerë vitet e fundit prodhimin e produkteve të ndryshme, nga PlayStations tek makinat, duke nxitur Komisionin Evropian të paraqesë këtë propozim. Teksti i miratuar nga Këshilli i BE-së dhe i ndërmjetësuar nga Presidenca Çeke, futi disa ndryshime të rëndësishme.
“BE-ja duhet të zvogëlojë varësinë e saj të tepërt nga liderët globalë të gjysmëpërçuesve në Azi dhe SHBA dhe, me Aktin e Çipave, ajo po i merr gjërat në duart e veta,” tha Jozef Síkela, ministri çek i industrisë dhe tregtisë.
Mega fabrikat
Gjysmëpërçuesit janë teknologji shumë të sofistikuara jashtëzakonisht të gjata dhe me kapital intensiv për t’u zhvilluar. Prandaj, ky zinxhir furnizimi kompleks karakterizohet nga një përqendrim solid i kapacitetit prodhues në Azinë e Largët Lindore dhe ekspertizë e projektimit në Shtetet e Bashkuara.
Për të adresuar këto ‘varësi strategjike’, Akti i Çipave vendos një kuadër ligjor që përcakton kushtet në të cilat financimi publik mund të sigurohet për financimin e objekteve të reja në Evropë, të ashtuquajturat mega fabs, duke prezantuar ‘të parën në llojin’ ‘koncepti.
Me fjalë të tjera, këto fabrika të mëdha do të duhet të avancojnë ndjeshëm kapacitetin teknologjik të Evropës. Përkufizimi i objekteve të para të këtij lloji ishte në qendër të negociatave të Këshillit, pasi kërkesa për inovacion u shtri në elementë si fuqia kompjuterike dhe efikasiteti i energjisë.
Kërkesat që do të duhet të plotësojnë këto mega fabrika janë rregulluar gjithashtu, veçanërisht pasi ato do të duhet të prodhojnë efekte pozitive të përhapjes në të gjithë zinxhirin e vlerës së gjysmëpërçuesve të BE-së.
Ky detyrim është një simptomë e shqetësimit të përhapur midis shteteve anëtare se nga këto fabrika të mëdha do të përfitonin vetëm ata me xhepa më të thellë, në gjendje të subvencionojnë këto lehtësira të kushtueshme. Në të vërtetë, ‘efekti i përhapjes’ mund të marrë forma të ndryshme, për shembull, si qendër kërkimore ose program trajnimi.
Kur Komisioni vlerëson projektin për megafabrikat, do të duhet të marrë parasysh aspekte të tilla si qëndrueshmëria financiare e planit të biznesit dhe gatishmëria e vendit pritës për të krijuar objektin.
Ekzekutivi i BE-së mund të revokojë të parin e këtij lloji sa herë që megafabrikë nuk i plotëson më kërkesat, por vetëm pasi të konsultohet me Bordin Evropian të Gjysmëpërçuesve, një organ që do të mbledhë përfaqësues nga qeveritë kombëtare.
Për më tepër, në rastet emergjente të “interesit mbizotërues publik”, mega fabrika mund të krijohen duke deroguar procedurat mjedisore të BE-së.
Financimi
Një pjesë thelbësore e propozimit është Nisma Chips for Europe, një program i ri kushtuar gjysmëpërçuesve.
Nisma do të financojë ndërtimin e kapaciteteve të avancuara të projektimit, linjat e reja pilot për çipat më të avancuar, ndërtimin e kapaciteteve inxhinierike dhe teknologjike, krijimin e një rrjeti qendrash kompetencash (të paktën një për shtet anëtar) dhe lehtësimin e aksesit në financim për SME-të në zinxhirin e furnizimit me gjysmëpërçues.
Nisma do të financohet me 1.65 miliardë euro nga Horizon Europe, programi kërkimor i BE-së, për aktivitetet e Kërkimit dhe Inovacionit, dhe 1.25 miliardë euro nga Programi i Evropës Dixhitale për ndërtimin e kapaciteteve.
Pjesa e Evropës Dixhitale fillimisht ishte menduar të merrte 400 milionë euro të zhvendosura nga Horizon Europe. Për të ruajtur ndarjen fillestare të buxhetit prej 3.3 miliardë euro, presidenca çeke bëri një deklaratë të Këshillit duke ftuar Komisionin të kërkonte zgjidhje alternative përpara diskutimeve buxhetore të BE-së.
Menaxhimi i krizës
Komisioni dhe vendet e BE-së do të krijojnë një mekanizëm paralajmërues të hershëm dhe do të hartojnë pikat e mundshme të mbytjes gjatë një krize.
Në rast krize, Komisioni mund të bëjë porosi prioritare për megafabrikat për sektorë kritikë si mbrojtja dhe kujdesi shëndetësor, ose porositë e zakonshme të blerjeve, sipas modelit të vaksinave COVID-19. Në Këshill, pati diskutime të gjera nëse sektori i automobilave duhet të konsiderohet kritik, por përfundimisht, ideja u hoq pasi do të kishte zgjeruar spektrin e tepërt.
Një fazë krize mund të aktivizohet nëpërmjet shumicës së cilësuar në Këshill me kërkesë të Komisionit. Gjatë krizave, ekzekutivi i BE-së mund të paraqesë gjithashtu kërkesa të detyrueshme informacioni, të cilat shtetet anëtare i gjobitën për të përfshirë masa mbrojtëse për sa i përket proporcionalitetit dhe interesave të sigurisë.
Mosrespektimi i detyrimeve të informacionit dhe urdhrave të përparësisë mund të çojë në gjoba të konsiderueshme financiare, në rastet më të rënda, deri në gjoba ditore të barabarta me 1.5% të xhiros ditore globale.
N.XH/ SCAN
Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.