1 Maji, a ka ndryshuar trajtimi i punonjësve? – Shqipëria, në sfidë me kushtet e punës dhe emigracionin!

1 Maji, festë apo protestë? Kjo është dilema që na shoqëron ndër vite, ku në Shqipëri në këtë ditë e cila konsiderohet si dita e punëtorëve dhe zyrtarisht ditë pushimi, disa zgjedhin të protestojnë, disa të pushojnë, disa të festojnë dhe të tjerë të punojnë. Aktualisht jemi bashkuar në bulevardin “Dëshmorët e Kombit” me ata që kanë zgjedhur ta shpenzojnë këtë ditë duke protestuar. Por për çfarë protestojnë?

Edhe pse ende ka shumë punë për të bërë të garantuar të drejta dhe siguri ekonomike për punonjësit, vitet e fundit duket se ky trend po ndryshon disi e kryesisht në sektorë të veçantë, për shkak të problematikës për gjetjen e fuqisë punëtore të kualifikuar.

Në kushtet e mungesës së fuqisë punëtore dhe tendencës së emigracionit, apo bëjnë mjaftueshëm institucionet publike dhe subjektet private për të mbajtur të ofruar kushte më të mira pune dhe për të mbajtur të punësuarit në vend?

Veç të tjerash, një tregues shumë i rëndësishëm për punësimin është edhe pagesa mujore me të cilën trajtohen të punësuarit. Sipas të dhënave të Institutit të Statistikave”, paga mesatare mujore bruto për një të punësuar me pagë, gjatë tremujorit të katërt 2023, rezulton 75,025 lekë, duke u rritur me 13.7%, krahasuar me të njëjtin tremujor të vitit të kaluar.  “Paga mesatare mujore bruto në sektorin shtetëror në tremujorin e 4-tët është ngjitur pranë 87,864 lekëve, nga 74,450 lekë që ishte në tremujorin e fundit të vitit 2022, në rritje me 18%. Në terma nominal bëhet fjalë për një rritje prej 13,414 lekë të pagës mesatare në shtet gjatë vitit të kaluar.

Nga ana tjetër, duket se paga mesatare bruto në sektorin privat është rritur më pak se në shtet. Nga të dhënat shohim se në fund të vitit të kaluar paga bruto në sektorin privat u ngjit pranë 69,400 lekëve, nga 62,198 lekë që ishte në fund të 2022-shit, në rritje në 11.6%. Në terma nominal bëhet fjalë për 7,202 lekë rritje page në muaj për shqiptarët që punojnë në sektorin privat përgjatë vitit 2023.

Pra e thënë ndryshe, pagat në shtet vijojnë të mbeten më të larta se ato në privat, me rreth 26.6%, sipas shifrave të tremujorit të katërt të vitit të kaluar. Ajo që vihet re është se ky hendek është thelluar krahasuar me vitin 2022, kur pagat në shtet ishin rreth 20% më të larta se në privat. Kjo ka ndodhur për shkak të reformës së ndërmarrë për rritjen e pagave në sektorin publik, duke synuar që këtë vit të arrijë mesatarisht në 900 euro, duke shërbyer kështu edhe në nxitje për sektorin privat në ofrimin e pagesave më të mira.

Nëse flasim për aktivitetet ekonomike shohim se grupet që ofrojnë pagë mesatare mujore bruto, më të lartë se paga mesatare në nivel kombëtar, janë Aktivitetet Financiare dhe të Sigurimit dhe Informacioni dhe Komunikacioni, me 148,597 lekë dhe 114,761 lekë përkatësisht. Nga të dhënat pagën më të ulët bruto e regjistrojnë “Bujqësia” dhe “Ndërtimi”.

Por për çfarë ankohen “zyrtarisht” punonjësit shqiptarë? Të punësuarit në vend kanë një sërë ankesash për punëdhënësit e tyre sa i takon zbatimit të kodit të punës.  Gjatë vitin 2023, pranë Inspektoratit Shtetëror të Punës, janë depozituar në total 800 të tilla.

Numri më i madh i denoncimeve të adresuara dhe të trajtuara nga Inspektorati Shtetëror i Punës,  janë ankesat për shkelje të të drejtave dhe mospërmbushje të detyrimeve të punëdhënësve kundrejt punëmarrësve. Këto ankesa përfshijnë mospagesën për punë të kryer në ditët e festave zyrtare, ditë të pushimit javor, punë të kryer në orë shtesë, moslidhje kontrate pune, mospagesë të kontributeve të sigurimeve shoqërore dhe kushte të pasigurta pune.

Gjatë vitit 2023 nga Inspektorati Shtetëror i Punës, janë evidentuar gjithashtu 1965 punëmarrës informal gjatë procesit të inspektimit.

Më 1 Maj të 1886 u organizua një grevë e madhe në Chicago për vendosjen e ditës 8-orarëshe të punës, dhe për këtë arsye kjo datë u cilësua si dita e punëtoreve.  1 Maji, përkujtohet në më shumë se 80 vende, ku si protestë, ku si festë. Në vendet e zhvilluara perëndimore dhe me demokraci të konsoliduar, kjo datë shënohet si datë proteste, ndërsa në vendet ish-komuniste si ditë feste.

Elisabeta Dosku/ SCAN

Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.