Viti më i thatë për lumenjtë në botë në 33 vjet: Organizata Botërore Meteorologjike bën thirrje për veprim!

Edel Strazimiri / SCAN

 

Viti i kaluar ishte viti më i thatë për lumenjtë globalë në 33 vjet, paralajmëron një raport i ri i koordinuar nga Organizata Botërore Meteorologjike (WMO). Sipas raportit të Gjendjes së Burimeve Globale të Ujit, pesë vitet e fundit janë parë kushte nën normale për rrjedhat e lumenjve dhe prurjet e rezervuarëve në mbarë botën, duke rritur stresin në furnizimet globale me ujë.

Raporti vjetor përshkruan pamjen e madhe të ciklit të ujit në botë, nga përmbytjet ekstreme te thatësirat ekstreme, nga lumenjtë dhe rezervuarët te akullnajat dhe ujërat nëntokësore. Ai bashkon të dhëna nga shërbimet meteorologjike dhe hidrologjike, qendrat e të dhënave, anëtarët e komunitetit të modelimit hidrologjik dhe organizatat mbështetëse si NASA dhe Qendra Kërkimore Gjermane për Gjeoshkencat.

“Uji është kanarina në minierën e qymyrit të ndryshimeve klimatike,” thotë Sekretarja e Përgjithshme e WMO, Celeste Saulo. “Ne marrim sinjale shqetësimi në formën e reshjeve gjithnjë e më ekstreme, përmbytjeve dhe thatësirave, të cilat shkaktojnë dëme të rënda në jetë, ekosisteme dhe ekonomi. Shkrirja e akullit dhe e akullnajave kërcënon sigurinë afatgjatë të ujit për shumë miliona njerëz. E megjithatë ne nuk po marrim masat e nevojshme urgjente.”

“Uji është kanarina në minierën e qymyrit të ndryshimeve klimatike. Ne marrim sinjale shqetësimi në formën e reshjeve gjithnjë e më ekstreme, përmbytjeve dhe thatësirave.” 2023 tregoi shkarkimin e lumit kryesisht më të thatë se normalisht – vëllimin e ujit që rrjedh nëpër një lumë në një moment të caktuar kohor. Mbi 50 për qind e zonave të ujëmbledhësve globale shfaqën kushte ‘jonormale’.

Thatësira dhe zvogëlimi i shkarkimit të lumenjve preku pjesë të mëdha të Amerikës Veriore, Qendrore dhe Jugore, ku Misisipi tregoi nivele të ulëta rekord të ujit dhe Amazon që regjistroi nivelin e tij më të ulët ndonjëherë. Pellgjet e lumenjve aziatikë dhe oqeanë, Ganges, Brahmaputra dhe Mekong kishin kushte më të ulëta se normale në pothuajse të gjithë territoret e tyre.

Por lumenj dhe rezervuarë të tjerë u përmbytën me ndikim shkatërrues: bregu lindor i Afrikës kishte shkarkime mbi normale dhe përmbytje, siç ndodhi në ishullin verior të Zelandës së Re dhe Filipinet. Në Evropë, Mbretëria e Bashkuar, Irlanda, Finlanda dhe pjesë të Suedisë kishin nivele të shkarkimit mbi normale.

Viti i kaluar ishte viti më i nxehtë i regjistruar në botë, me shkencëtarët që pajtohen se temperaturat ekstreme të Tokës po nxiten nga kriza klimatike. Raporti i WMO vë në dukje se kombinimi i thatësirave të zgjatura dhe përmbytjeve shkatërruese të vitit 2023 mund t’i atribuohet si krizës klimatike, ashtu edhe tranzicionit të natyrshëm La Niña në El Niño. Kriza klimatike po i bën fenomene të tilla natyrore të motit më ekstreme, thonë shkencëtarët, me ndikime të përkeqësuara dhe modele gjithnjë e më të çrregullta, duke i bërë ato më të vështira për t’u parashikuar.

Raporti i Gjendjes së Burimeve Ujore Globale i konsideron lumenjtë së bashku me rezervuarët, liqenet, tokën, modelet e motit dhe akullnajat – të cilat vitin e kaluar humbën 600 gigatonë ujë. Modele ekstreme të shkrirjes u vunë re në Amerikën e Veriut perëndimore dhe në Alpet Europiane, ku akullnajat e Zvicrës humbën rreth 10 për qind të vëllimit të tyre gjatë dy viteve të fundit. Mbulesa e borës në hemisferën veriore ka ardhur duke u zvogëluar në fund të pranverës dhe verës, vëzhgon raporti, me borën e majit të vitit të kaluar në vendin e tetë më të ulët në rekord.

WMO vëren se ndërsa ka bërë përmirësime në mbledhjen e të dhënave, Afrika, Amerika e Jugut dhe Azia mbeten të nënpërfaqësuara në mbledhjen e të dhënave hidrologjike, duke theksuar nevojën për monitorim dhe ndarje të përmirësuar të të dhënave, veçanërisht në Jugun Global. “Shumë pak dihet për gjendjen e vërtetë të burimeve të ujërave të ëmbla në botë”, thotë Sekretarja e Përgjithshme e WMO, Celeste Saulo. “Ne nuk mund të menaxhojmë atë që nuk matim.”

Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.