Ideja kundër falsifikimit të parave e Benjamin Franklin!

Benjamin Franklin është njeriu më i famshëm në Amerikë, jo vetëm sepse ishte një nga baballarët themelues të Shteteve të Bashkuara, por mbi të gjitha për fytyrën e tij, e cila shfaqet në kartëmonedhat njëqind dollarëshe që nga viti 1928. Por ky është vetëm një detaj, sepse Franklin ishte shumë më tepër: shpikësi i rrufepritësve, bifokaleve për të korrigjuar njëkohësisht miopinë dhe presbiopinë, një sobë inovative dhe shkencën e meteorologjisë. Si dhe një shkrimtar shumë i shitur, botues i suksesshëm, muzikant i arrirë dhe një notar i pamposhtur.

Me origjinë modeste, Franklin, në moshën pak më shumë se dhjetë vjeç, filloi të punonte në tipografinë familjare në Boston, por si një amerikan i mirë ai aspiroi të ndërtonte një pozicion solid ekonomik dhe social sa më shpejt të ishte e mundur. Kështu, në vitin 1726 ai hapi një shtypshkronjë në Filadelfia e cila u bë më e rëndësishmja nga kolonitë amerikane.

Nga tipografia e tij dolën suksese të mëdha botuese, si dhe ese mbi astronominë, meteorologjinë dhe matematikën. Megjithatë, shumë nuk e dinë se Franklin, si një patriot i vërtetë, përveç librave të shumtë bestseller, “nxjerr” edhe para letre në punishtet e tij për të mbështetur ekonominë koloniale. “Shënimet e shtypura nga Franklin ishin shumë të sofistikuara për kohën: falë shtimit të një minerali reflektues, i cili i bëri ato të paimitueshme”, shpjegon Khachatur Manukyan, një kimist fizik në Universitetin e Notre Dame në Indiana. Studiuesi, pasi analizoi 600 kartëmonedha që datojnë nga epoka e hershme koloniale me ekipin e tij, publikoi një studim që demonstronte se si paratë e letrës së Franklin, të bëra me fije blu dhe një mineral brenda saj, ishin të falsifikuara.

Duke përdorur teknika të tilla si analiza e spektroskopisë me rreze X, infra të kuqe dhe të humbjes së energjisë së elektroneve (EELS), studiuesit kanë zbuluar disa tipare të kartëmonedhave që janë të padukshme për syrin e lirë, të tilla si përdorimi i një minerali të kristalizuar të quajtur muskovit i ngulitur në letër, i cili reflekton dritën duke prodhuar një vezullim. Sipas analizave, muskoviti, i pranishëm në 95% të kartëmonedhave Franklin të prodhuara pas vitit 1754, vinin të gjitha nga e njëjta zonë gjeologjike dhe përdorej jo vetëm për të luftuar falsifikimin, por edhe për të rritur rezistencën e parave, dikur në qarkullim.

Franklin edhe në tipografi ai ishte autodidakt, duke u mbështetur në intuitën, eksperimentet artizanale dhe tekstet e lashta: kështu i lindi ideja për t’i shtuar bojës së zezë grafit (një mineral që gjendej në sasi të pakta në atë zonë) në kartëmonedha. Megjithatë, printerët e tjerë të kohës përdornin një bojë që ishte më e lehtë për t’u imituar, e cila përmbante një përqindje të lartë të kimikateve, si fosfor dhe kalcium, nga kockat e djegura.

Megjithatë, të gjitha përpjekjet e bëra nga Franklin për të luftuar falsifikimin e kartëmonedhave të para amerikane u penguan nga britanikët, të cilët pasi zbuluan truket dhe teknikat e printerëve për t’i bërë kartëmonedhat unike, vërshuan koloninë e tyre me kartëmonedha të falsifikuara për të destabilizuar ekonominë gjatë Revolucioni Amerikan. Vlera e monedhës amerikane ra me shpejtësi dhe në vitet pas Revolucionit, Shtetet e Bashkuara favorizuan prerjen e monedhave, duke emetuar kartëmonedha thesari vetëm gjatë luftërave të mëvonshme të pavarësisë.

Edel Strazimiri / SCAN

Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.