A do të sakrifikojë BE-ja Ballkanin për të siguruar burime për tranzicionin e saj energjetik?

Komisioni Evropian dëshiron zinxhirë të besueshëm furnizimi për materialet që i duhen BE-së për të përshpejtuar kalimin në burimet e rinovueshme të energjisë dhe një ekonomi të gjelbër. Nxjerrja e litiumit, bakrit dhe mallrave të tjera të nevojshme, nga ana tjetër, është natyra shkatërruese dhe rrezikon komunitetet lokale. Administrata në Bruksel është vendosur të ulë barrën mjedisore, por Ballkani Perëndimor dhe vendet e tjera të treta mund të marrin një barrë edhe më të rëndë.

Bashkimi Evropian ka ambicie të larta për dekarbonizimin e sektorit të energjisë në mënyrë që ai të mund të bëhet neutral ndaj klimës deri në vitin 2050. Kalimi në energjinë e erës dhe diellore dhe burime të tjera të rinovueshme kërkon sasi masive materialesh, duke përfshirë bakrin, litiumin dhe elementët e tokës së rrallë.

Ato do të duhet të minohen dhe të përpunohen në sasi të paimagjinueshme, por teknologjitë ekzistuese nuk janë aspak të gjelbra kur bëhet fjalë për ndikimin në komunitetin lokal dhe natyrën. Për më tepër, kompanitë minerare ende përdorin rregullisht lëndë djegëse fosile, të cilat mbeten të domosdoshme për prodhimin e pajisjeve dhe transportin.

Marrëveshja e Gjelbër Evropiane e vitit 2020 tashmë tregoi se shiriti për standardet e mbrojtjes së mjedisit do të ulet për furnizimin e mallrave edhe në territorin e BE-së. Me planin REPowerEU, i nisur menjëherë pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia, Komisioni Evropian i dha përparësi kalimit te burimet e rinovueshme si pjesë e përpjekjeve për të reduktuar urgjentisht përdorimin e karburanteve fosile ruse.

Nisma nënkupton standarde më të ulëta mjedisore për minierat e mallrave, në mënyrë që kapacitetet e energjisë elektrike të gjelbër të mund të instalohen së bashku me ruajtjen e energjisë që është e nevojshme për të balancuar furnizimin me energji elektrike. Gjegjësisht, fermat e erës dhe diellore varen nga moti për prodhimin e tyre, kështu që mund të ketë shumë ose shumë pak energji elektrike në rrjet nga një minutë në tjetrën.

Ndërlidhjet dhe kapacitetet më të forta të transmetimit janë një tjetër element i rëndësishëm për balancimin, duke shtuar kërkesën për bakër, kobalt dhe metale të tjera. Kalimi te automjetet elektrike dhe hibride po i bën bateritë me jon litium një teknologji strategjike, pasi zgjidhjet e tjera të disponueshme janë ende në fillimet e tyre.

BE-ja ka nevojë për lëndë të para nga vende të treta të besueshme

Administrata në Bruksel po mbështet në vendet që i sheh si të besueshme për të siguruar materialet kritike për tranzicionin energjetik. Duke pasur parasysh se rregullat e mbrojtjes së mjedisit për minierat janë shumë strikte në BE, njerëzit dhe biodiversiteti në rajone si Ballkani Perëndimor janë një zgjedhje e qartë për të marrë një barrë shumë më të rëndë.

Komisioneri Evropian për Tregun e Brendshëm Thierry Breton ka thënë se BE duhet të rrisë minierat, përpunimin, rafinimin dhe riciklimin, raportoi Financial Times. “Ne preferojmë të importojmë nga vendet e treta dhe mbyllim sytë mbi ndikimin mjedisor dhe social atje, e lëre më gjurmën e karbonit të importit. Por minierat në Evropë nuk duhet të jenë një biznes i pisët,” tha ai.

Komisioni Evropian po zhvillon një paketë legjislacioni për lëndët e para për të nxitur prodhimin, por me standarde më të ulëta mjedisore dhe miratime më të shpejta. Ai ngushton më tej hapësirën për të kundërshtuar investimet e diskutueshme.

Tetë nga 20 projektet e litiumit të Evropës janë në Serbi

Artikulli tregon për vonesat në projektin e minierave të litiumit Barroso në Portugalinë verilindore. Investitori, Savannah Resources, po përpiqet të kapërcejë barrierat administrative dhe rezistencën midis ambientalistëve dhe popullatës lokale.

Raporti theksoi të dhënat e marra nga S&P Global mbi projektet e minierave në të gjithë Evropën. Harta tregon se grupi më i madh është në pjesën qendrore të gadishullit Ballkanik. Ai përfshin Serbinë, Kosovën, Shqipërinë, Maqedoninë e Veriut dhe pjesën perëndimore të Bullgarisë.

Sa i përket litiumit, janë 20 projekte në Evropë, nga të cilat tetë janë në Serbi! Përpjekja Jadar e Rio Tinto, e cila është pezulluar zyrtarisht, është shënuar si e vetmja në fazën e fizibilitetit. Radusha, Valjeva, Kosjeriq, Rekovac, Vranje-Jug, Badanja dhe Bela Crkva janë në fazat e hershme të zhvillimit. Vlen të përmendet se ky i fundit, i cili ka të njëjtin emër si një qytet në verilindje të Serbisë, është në fakt në pjesën jugperëndimore të vendit.

Ballkani në shënjestër për gjetjen e bakrit

Projektet e bakrit janë gjithashtu të përqendruara shumë në Serbi, me 15 pika në hartë në zonën e malit Stara planina dhe tetë në pjesën tjetër të vendit të vogël në pjesën kontinentale të Evropës Juglindore. Janë identifikuar 43 projekte në Turqi, 11 në Bullgari, nëntë në Qipro dhe Rumani dhe dy në Bosnje dhe Hercegovinë.

Në rajonin e gjurmuar nga Balkan Green Energy News, ka dhjetë vende potenciale të minierave të nikelit: tre në Shqipëri dhe Turqi, dhe nga një në Serbi, Maqedoninë e Veriut, Kosovë dhe Greqi.

Minierat dhe përpunimi i litiumit, bakrit dhe nikelit mund të jenë shkatërruese për shëndetin e popullatës, bujqësinë, burimet e ujit dhe biodiversitetin. Ndërtimi i objekteve të tilla nënkupton zhvendosje masive, ndërkohë që ka një ndikim të rëndë edhe në zonat përreth.

Në Amerikën e Jugut dhe Australi, litiumi është zakonisht në zonat e shkretëtirës me pak banorë. Zyrtarët evropianë dhe qeveritarë po përsërisin mantrën e zhvillimit të qëndrueshëm për shumë vite. Nuk është zhvillim i qëndrueshëm nëse do të thotë rrezikimi i prodhimit të ushqimit, varfërimi i njerëzve dhe mosmarrja parasysh e së drejtës së tyre për ujë të pastër dhe kanalizime.

Novakoviq: Narrativa është duke justifikuar asgjësimin

Shoqata e Organizatave Mjedisore të Serbisë (SEOS), një lëvizje kundër projektit të litiumit Jadar të Rio Tinto dhe aktiviteteve të eksplorimit që po zhvillohen në të gjithë vendin, kritikoi Ministrinë e Minierave dhe Energjisë për promovimin e litiumit dhe reagoi ndaj raportit të FT.

“A ka ndonjë vend më të përshtatshëm për të rrëmbyer burimet e tij për pak para dhe për të shfrytëzuar fuqinë punëtore të lirë sesa Serbia, e cila nuk ka ndonjë plan dhe strategji për zhvillimin dhe mbrojtjen e pasurisë së saj natyrore dhe interesave dhe shëndetit të qytetarëve të saj?” pyeti grupi.

Aktivistja Bojana Novaković tha kohët e fundit se mediat duhet të sfidojnë narrativën që po justifikon “asgjësimin e tokës së shenjtë dhe pjellore në emër të një tranzicioni të gjelbër”. Nisma e saj Marš sa Drine është pjesë e SEOS.

“Pyeti ata pse nuk po sakrifikojnë plastikën. Pyetini ata pse nuk po sakrifikojnë pasurinë. Pyetini ata pse nuk po sakrifikojnë kompleksin industrial ushtarak. Pyetini ata pse nuk po sakrifikojnë të gjitha mineralet dhe burimet që shkojnë në këto makineri mbeturinash fitimprurëse që shfuqizojnë ujin, ajrin, ushqimin, tokën e pastër,” theksoi Novaković.

Zyrtarët e lartë të qeverisë kanë rifilluar fushatën për nxjerrjen dhe përpunimin e mineralit të litiumit në Serbi, veçanërisht në favor të projektit Jadar. “Është fakt që rritja e kërkesës globale për litium tregon se ky produkt mineral përfaqëson bazën për një rritje të gjelbër dhe të qëndrueshme dhe se pa litium nuk ka zhvillim ekonomik, nuk ka agjendë të gjelbër, nuk ka teknologji të reja, nuk ka sistem të qëndrueshëm dhe të sigurt energjetik. “, tha Ministria e Minierave dhe Energjetikës.

Nebi Xhomaqi / SCAN

Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.