‘Dielli në shishe’: Bota nuk ka qenë kurrë kaq afër zotërimit të shkrirjes bërthamore!

Nga një kodër e vogël në rajonin jugor francez të Provence, mund të shihni dy diej. Njëri ka qenë duke u ndezur për katër miliardë vjet e gjysmë dhe po perëndon. Tjetri po ndërtohet nga mijëra mendje dhe duar njerëzore dhe po rritet shumë më ngadalë. Rrezet e fundit të mbrëmjes së diellit të vërtetë hedhin një shkëlqim magjik mbi tjetrin një kantier të madh ndërtimi që mund të zgjidhte krizën më të madhe ekzistenciale në historinë njerëzore.

Pikërisht këtu, në komunën e vogël të Saint-Paul-lez-Durance, 35 vende janë bashkuar për të provuar dhe zotëruar shkrirjen bërthamore, një proces që ndodh natyrshëm në diell dhe në të gjithë yjet, por është jashtëzakonisht i vështirë për t’u përsëritur në Tokë. Fusioni premton një formë praktikisht të pakufishme të energjisë që, ndryshe nga lëndët djegëse fosile, lëshon zero gazra serë dhe, ndryshe nga fuqia e ndarjes bërthamore që përdoret sot, nuk prodhon mbetje radioaktive me jetëgjatësi.

Zotërimi i tij mund ta shpëtojë njerëzimin nga ndryshimet klimatike, një krizë e krijuar nga ne. Nëse zotërohet, energjia e shkrirjes padyshim që do të fuqizojë pjesën më të madhe të botës. Vetëm 1 gram karburant si hyrje mund të krijojë ekuivalentin e 8 tonëve vaj në fuqinë e shkrirjes. Ky është një rendiment mahnitës prej 8 milionë me 1. Ekspertët e atomit rrallë pëlqejnë të vlerësojnë se kur energjia e shkrirjes mund të jetë gjerësisht e disponueshme, shpesh duke bërë shaka se, pavarësisht kur pyesni, është gjithmonë 30 vjet larg. Por për herë të parë në histori, kjo mund të jetë e vërtetë.

Në shkurt, shkencëtarët në fshatin anglez të Culham, pranë Oksfordit, njoftuan një zbulim të madh: ata gjeneruan dhe mbajtën një rekord prej 59 megaxhaule energji të shkrirjes për pesë sekonda në një makinë gjigante në formë donuti të quajtur tokamak. Mjaftonte vetëm për të furnizuar me energji një shtëpi për një ditë, dhe më shumë energji shkoi në proces sesa dilte prej saj. Megjithatë ishte një moment vërtet historik. Ai vërtetoi se shkrirja bërthamore ishte me të vërtetë e mundur të mbahej në Tokë.

Ky ishte një lajm i shkëlqyer për projektin në Francë, Reaktorin Eksperimental Ndërkombëtar Termonuklear, i njohur më mirë si ITER. Objektivi i tij kryesor është të provojë se bashkimi mund të përdoret komercialisht. Nëse mundet, bota nuk do të ketë asnjë përdorim për lëndët djegëse fosile si qymyri, nafta dhe gazi, nxitësit kryesorë të krizës klimatike të shkaktuar nga njeriu. Ka pasur një ndjenjë të madhe të vrullit në ITER që nga suksesi në Mbretërinë e Bashkuar, por njerëzit që punojnë në projekt po kalojnë gjithashtu një ndryshim të madh. Drejtori i përgjithshëm i tyre, Bernard Bigot (shqiptohet bi-GOH në frëngjisht), vdiq nga sëmundja më 14 maj, pasi drejtoi ITER për shtatë vjet.

Para vdekjes së tij, Bigot ndau optimizmin e tij infektues për energjinë e shkrirjes nga zyra e tij me diell, e cila anashkalonte guaskën e tokamakut të vetë ITER, një strukturë e ngjashme me fantashkencën ende në ndërtim e sipër. Kur Toka ishte e populluar nga më pak se një miliard njerëz, kishte mjaft burime të rinovueshme për të përmbushur kërkesën, tha Bigot. Bashkimi Europian po përballon 45% të kostove të ndërtimit gjithnjë në rritje të projektit. Të gjitha vendet e tjera pjesëmarrëse po kontribuojnë me pak më shumë se 9% secili, sipas vlerësimeve të përafërta. Fillimisht, i gjithë ndërtimi u vlerësua në rreth 6 miliardë euro (6.4 miliardë dollarë). Tani për tani, totali është trefishuar në rreth 20 miliardë euro. CNN

Edel Strazimiri / SCAN

Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.