SHBA, në kërkim të një modeli të ri hegjemonie – Nga politika e jashtme, tek ajo ekonomike

Dikur slogani kryesor ishte “globalizimi” dhe nënslogani “primati amerikan”. Nuk ishte thjesht një mjet retorik. Në të vërtetë, SHBA-të besonin se pas rënies së “socializmit ekzistues” dhe dominimit të ekonomisë së tregut në shkallë globale, duke kondensuar në mënyrë simbolike kthesën e Kinës drejt kapitalizmit, u formuan kushtet për një ekonomi botërore që ishte gjithnjë e më e hapur dhe gjithnjë e më shumë e ndërvarur, në të cilën ata mund të jenë forca dominuese. Dhe këtë do ta arrinin sepse do të ishin njëkohësisht në qendër të transaksioneve ekonomike botërore dhe do të përbënin forcën më të fuqishme ushtarake, të vetmen superfuqi reale.

Në këtë sfond, ishte i domosdoshëm përshpejtimi i globalizimit, heqja e barrierave për lëvizjen e mallrave dhe kapitalit, privatizimi i infrastrukturës publike në mbarë botën dhe përgjithësimi i termave të “tregtisë së lirë”.

Por tashmë nga fillimi i viteve 2000 dukej se gjërat nuk po shkonin aq mirë me atë që do ta quanim “globalizim”. Jo vetëm që lëvizjet e mëdha shoqërore dhe politike filluan të përkufizohen në mënyrë eksplicite si “anti-globalizim”. Kryesisht ishte se dinamikat aktuale të globalizimit ishin të ndryshme.

Kriza e vitit 2008 ishte njëkohësisht një krizë e rritjes së financimit të ekonomisë botërore, e cila përmbante distancën midis hiperinflacionit të sferës financiare dhe ekonomisë reale. Pas kësaj krize, tendencat e tregtisë globale nuk ndoqën dinamikën e para krizës dhe mbetën më pranë stagnimit deri në pandemi.

Për më tepër, peizazhi i ekonomisë botërore që mori formë pas vitit 2000 nuk sinjalizonte një hegjemoni ekonomike amerikane. SHBA mbeti ekonomia më e madhe në botë, por ishte Kina në veçanti ajo që u rrit më shumë. Në vitin 2000 Kina përbënte 3.6% të PBB-së botërore dhe SHBA 30.3%. Në vitin 2020, Kina përbënte 17.3% të PBB-së globale dhe SHBA 24.7%. Në të njëjtën periudhë, pjesa e vendeve të G7 në PBB-në globale ra nga 66.5% në 47.2%.

SHBA duket se po humbiste aftësinë e saj për të vendosur “axhendën” e ekonomisë globale dhe për të qenë një model zhvillimi. Nga ana tjetër, Kina dukej se po vendoste një ton që vendet e tjera ishin gati të ndiqnin: më shumë theks në investimet produktive sesa në zgjerimin e sferës financiare, globalizim me theks në investime dhe tregti, jo në flukset e kapitalit-para. Roli i rëndësishëm i shtetit në vërtetimin dhe forcimin e kësaj politike.

Një përgjigje e parë e SHBA-së ndaj kësaj sfide ishte lëvizja drejt një versioni të ri të “luftës tregtare”. Kjo ishte mjaft intensive gjatë administratës Trump, kur nga njëra anë SHBA zgjodhi të tërhiqej nga marrëveshjet kryesore të tregtisë së lirë që kishin filluar të negocioheshin në vitet e mëparshme, nga ana tjetër adoptoi disa praktika të luftës tregtare kryesisht me Kinën dhe së dyti me BE-në.

Përgjigja e administratës Biden duket të jetë e ndryshme. Duke gjykuar nga retorika e disa prej përfaqësuesve të saj dhe zgjedhjet që ka bërë deri më tani, ndryshimi kryesor është se theksi mbi tregtinë e lirë dhe lëvizjen e lirë të kapitalit tani po zëvendësohet nga një “strategji industriale”, ku qeveritë përdorin subvencione ose taksa, pra stimuj për të arritur qëllime specifike kombëtare. Për shembull, SHBA ka vendosur tashmë dhe ka filluar zbatimin e masave të tilla në një përpjekje për të përmirësuar prodhimin e saj të automjeteve elektrike dhe baterive. Në këtë sfond ka më shumë theks në marrëveshjet dypalëshe sesa në marrëveshjet gjithëpërfshirëse të tregtisë së lirë globale. Vetë përfaqësuesit e administratës Biden janë përpjekur ta paraqesin këtë proces si një version modern të ekonomisë së furnizimit.

Dorina Kurtaj / SCAN

Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.