130 miliard dollarë për centralet bërthamore në Europën Lindore – Qeveritë po planifikojnë projekte pa e ditur se kush do të paguajë për ‘to

Dorina Kurtaj/ SCAN

Shpërthimi në uzinën e Çernobilit në vitin 1986 frenoi stuhinë e projekteve bërthamore në Europën Lindore gjatë epokës sovjetike dhe më pas rënia e regjimeve komuniste ngadalësoi rrjedhën e tyre.

Ndërsa Europa Perëndimore përqendrohet në përmirësimin ose zëvendësimin e reaktorëve të vjetëruar, lindja e saj po bëhet gati për nxitjen më të madhe për kapacitete të reja në dekada. Nga Republika Çeke në Rumani, shtetet po hartojnë plane për atë që disa e kanë quajtur ‘projekti më i madh i shekullit’. Ata duan të ndërtojnë të paktën një duzinë centrale të reja bërthamore me një buxhet prej afro 130 miliardë euro, bazuar në parashikimet e fundit të përpiluara nga Bloomberg. I pari mund të jetë funksional brenda një dekade. Ish shtetet komuniste trashëguan kryesisht njësitë ekzistuese nga përhapja që filloi në vitet 1970 dhe 1980.

Qeveritë kanë shfrytëzuar mbështetjen politike për instalimet e reja ndërsa vendet përballen me presionin nga Bashkimi Europian për energji më të gjelbër dhe pasi shtetet u detyruan të heqin dorë nga gazi më i lirë rus. Sfida është se vendeve u mungojnë njohuritë inxhinierike dhe luftojnë për të financuar qëllimin e ndjekjeve të tyre. Për shkak se asnjë investitor privat nuk do të marrë përsipër vetëm rrezikun e ndërtimit të një fabrike të re, qeveritë duhet të ndërhyjnë. Subvencionet e BE-së do të luajnë një rol kyç, por do të ketë konkurrencë edhe për këto para.

Ndërkohë, tabloja në Europën Perëndimore është e përzier. Belgjika dhe Spanja, për shembull, planifikojnë të heqin dorë nga energjia bërthamore, ndonëse afati kohor është shtyrë nga shqetësimet mbi furnizimet me energji pas pushtimit rus të Ukrainës.

Të tjerët janë të palëvizshëm. Austria refuzoi energjinë bërthamore në një referendum të vitit 1978. Gjermania ka lëvizur për ta braktisur atë që kur qeveria mori vendimin pas katastrofës së Fukushimës në Japoni në 2011. Belgjika, Franca, Finlanda dhe Suedia vazhdojnë të gjenerojnë të paktën një të tretën e nevojave të tyre për energji nga reaktorët për më shumë se 100 milionë qytetarë së bashku.

Ndërsa subvencionet e qeverisë për të vënë në funksion reaktorët e rinj pothuajse me siguri do të marrin miratimin e BE-së, shkalla e tyre është e frikshme. Për shembull, Polonia, prodhimi i energjisë së së cilës ka qenë prej kohësh i dominuar nga qymyri, tani centralet e reja bërthamore do të jenë të parat në vend. Vendet e Europës Lindore nuk pritet të marrin vendime për investime së shpejti. Ata presin që BE të miratojë mbështetjen në ciklin e saj buxhetor 2028-‘34, i cili ka të ngjarë të miratohet qershorin e ardhshëm. Planet e BE-së për energjinë e gjelbër përfshijnë energjinë bërthamore.

Kjo industri është në kontrast me modelin shtetëror të Kinës dhe Rusisë, të cilat ndërtojnë shumicën e reaktorëve. Projektet bërthamore europiane janë gjithashtu të njohura për vonesat e ndërtimit dhe tejkalimet e kostove.

Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.