Gjendja e demokracisë: Ku renditet Shqipëria mes vendeve europiane?!

Europa ruan statusin e saj si rajoni me performancën më të lartë në botë në performancën demokratike, por janë parë rënie në shumë vende duke përfshirë demokracitë e vendosura si Mbretëria e Bashkuar, Austria dhe Holanda, sipas Raportit të Gjendjes Globale të Demokracisë 2023. Bazat e demokracisë po dobësohen në mbarë botën, me gjysmën e vendeve që vuajnë rënie demokratike si sundimi i ligjit dhe liria e shprehjes, sipas një raporti të ri nga Instituti Ndërkombëtar për Demokraci dhe Asistencë Zgjedhore (International IDEA), një organizatë ndërqeveritare me seli. në Stokholm.

Raporti vjetor i International IDEA shqyrton shëndetin e demokracisë në mbarë globin. Raporti i këtij viti, i cili titullohet “Raporti i gjendjes globale të demokracisë 2023 – Kontrollet dhe balancat e reja”, zbuloi se në çdo rajon të botës, demokracia ka vazhduar të tkurret, me një rënie në të paktën një tregues kyç të performancës demokratike në pesë vitet e fundit, bazuar në 17 metrikë që variojnë nga liritë civile te pavarësia e gjyqësorit në pothuajse gjysmën e 173 vendeve të anketuara.

Kjo rënie është intensifikuar nga erozioni i ‘check and balances’ – zgjedhjet, parlamentet dhe gjykatat – që kanë luftuar për të mbështetur ligjin dhe për të mbajtur politikanët në përgjegjësi sipas raportit. Ky përkeqësim vjen pasi kriza e kostos së jetesës, ndryshimet klimatike dhe lufta e Rusisë kundër Ukrainës paraqesin sfida të mëdha për liderët e zgjedhur. Në vend të një klasifikimi të përgjithshëm, raporti i këtij viti i rendit vendet në katër kategori kryesore të performancës demokratike: Sundimi i Ligjit, të Drejtat, Përfaqësimi dhe Pjesëmarrja. Çdo kategori është e shkallëzuar nga 0 në 1, ku 1 është më demokratike.

Gjendja Globale e Demokracisë (2022)

Sundimi i ligjit

Të drejtat

Përfaqësimi

Pjesëmarrja

Vendet nordike tregojnë performancën më të mirë demokratike. Duke parë rezultatet, Danimarka është në krye të tre kategorive nga katër në të gjithë botën. Norvegjia dhe Finlanda renditen gjithashtu në top 10 në të gjitha kategoritë, dhe Suedia është në tre kategori. Në vitin 2022, Gjermania demonstroi gjithashtu performancë të jashtëzakonshme demokratike, duke u renditur në top 10 në të katër kategoritë.

Si demokraci të konsoliduara në Europë, Franca dhe Britania e Madhe arritën të arrinin në 20 vendet e para në vetëm dy kategori. Në Sundimin e Ligjit, Mbretëria e Bashkuar renditet e 17-ta dhe Franca është e 20-ta. Në kategorinë e të drejtave, Franca renditet e 27-ta dhe Britania e Madhe është e 34-ta. Hungaria, Polonia dhe Rumania tregojnë performancën më të keqe në BE. Në vitin 2022, duke parë si rezultatet ashtu edhe renditjen globale, disa nga anëtarët lindorë të BE-së nuk treguan një performancë të madhe demokratike. Ato janë Hungaria, Polonia dhe Rumania. Ata nuk ishin në top 50 në renditjen e sundimit të ligjit.

Raporti renditi Azerbajxhanin, Bjellorusinë, Rusinë dhe Turqinë si vende jodemokratike. Sipas rezultateve, Turqia ka ecur pak më mirë se tre vendet e tjera. Megjithatë, asnjëri prej tyre nuk renditet në top 100 në asnjë nga katër kategoritë. “Grupi qartësisht jodemokratik i Azerbajxhanit, Bjellorusisë, Rusisë dhe Turqisë është larguar nga pjesa tjetër e Europës, duke performuar shumë nën mesataren europiane në shumicën e treguesve të demokracisë,” përfundoi raporti.

Gjendja Globale e Demokracisë (2022)

(Klasifikimi i kategorive globale të vendeve europiane)

                 Flamuri – Shteti – Sundimi i Ligjit – Të Drejtat – Përfaqësimi – Pjesëmarrja

Ndryshimi në 5 vitet e fundit: Rënie dhe ngritje

Megjithëse vendet europiane kryesojnë qartë të katër kategoritë, duke parë ndryshimet midis 2017 dhe 2022, ka pasur rënie të konsiderueshme në treguesit specifikë të performancës demokratike në shumë nga demokracitë e vendosura në Europë. Raporti nënvizon përkeqësimin e rezultateve të demokracive të qëndrueshme dhe të forta, duke përfshirë Austrinë, Luksemburgun, Holandën, Portugalinë dhe Britaninë e Madhe.

Rënia ka ndikuar në disa tregues, më të zakonshmet janë Sundimi i Ligjit (veçanërisht Zbatimi i Parashikueshëm) dhe Liria e Shtypit. Këto vende mbeten me performancë të lartë në shumicën e faktorëve, por “rënies theksojnë rëndësinë e vigjilencës së vazhdueshme në demokracinë e të ardhmes”, thuhet në raport. variacionet e rezultateve midis 2017 dhe 2022 tregojnë rënie dhe rritje. Ndërsa në grafikun mbi të gjitha vendet, IDEA ndërkombëtare i referohet vetëm ndryshimeve pesëvjeçare me një nivel rëndësie statistikore prej 0.05.

Duke marrë këtë bazë, disa vende europiane treguan një rënie të ndjeshme të Sundimit të Ligjit. Rezultatet e shtatë vendeve të BE-së në këtë kategori kanë rënë me më shumë se 0.05 pikë. Kjo rënie ishte veçanërisht e rëndësishme në Portugali, Austri, Holandë dhe Hungari. Pas Bjellorusisë, Britania e Madhe tregoi rënien më të madhe. Austria dhe Britania e Madhe ishin gjithashtu ndër vendet që kishin një rënie të rëndësishme në kategorinë e të Drejtave. Franca kishte rënien e tretë më të madhe në këtë kategori. Gjermania kishte rezultate shumë të larta në të gjitha kategoritë, por rezultati i saj në Përfaqësim ra ndjeshëm.

Pavarësisht rënieve në Hungari dhe Poloni, Europa Qendrore ishte epiqendra e rritjes demokratike, duke u bërë nënrajoni i dytë me performancën më të lartë në lidhje me sundimin e ligjit sipas raportit. Moldavia, Letonia, Armenia, Rumania dhe Azerbajxhani rritën pikët e tyre me më shumë se 0.05 pikë në Sundimin e Ligjit.

Çfarë masin këto kategori?

Sipas raportit, katër kategoritë kryesore shqyrtojnë dimensione të ndryshme të performancës demokratike. Të drejtat janë një masë e përgjithshme e një sistemi ligjor të drejtë, respektimit të lirive civile, masës në të cilën mbështetet materiale dhe sociale të demokracisë janë të disponueshme dhe shkallës në të cilën realizohet barazia politike dhe sociale midis grupeve shoqërore dhe gjinive.

Sundimi i Ligjit është një masë e re totale e prezantuar këtë vit (me krahasime nga viti 2021). Ai përfshin vlerësime të pavarësisë së gjyqësorit nga ndikimi i qeverisë, shkallën në të cilën administratorët publikë përdorin zyrat e tyre për përfitime personale, sa i parashikueshëm është zbatimi i ligjit dhe shkallën në të cilën njerëzit janë të lirë nga dhuna politike.

Përfaqësimi është një masë e përgjithshme e besueshmërisë së proceseve zgjedhore (përfshirë zgjedhjet pa parregullsi, partitë politike që janë të lira të veprojnë, gjithëpërfshirjen e të drejtës së votës dhe shkallën në të cilën zyrat kombëtare plotësohen nga individë të zgjedhur), efektiviteti i legjislativave dhe cilësia e përfaqësimit demokratik vendor.

Pjesëmarrja është një masë e përgjithshme se sa të përfshirë janë qytetarët në shprehjen demokratike gjatë dhe ndërmjet zgjedhjeve. Ai përfshin vlerësime të kontekstit brenda të cilit vepron shoqëria civile, fuqinë e grupeve të interesit, shkallën në të cilën njerëzit janë të angazhuar me shoqatat dhe sindikatat dhe pjesëmarrjen e votuesve në zgjedhjet kombëtare.

Edel Strazimiri / SCAN

Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.