3 trilion euro: A është borxhi i Francës jashtë kontrollit?

Borxhi i Francës shkoi nga 1 trilion euro në 2003 në 3 trilion euro këtë vit. Çfarë ndodhi? Ministri i Ekonomisë i Francës, Bruno Le Maire, thotë se dëshiron të ulë borxhin prej shumë trilionë eurosh të vendit, duke filluar nga fillimi i planit të buxhetit të 2024-ës që ai prezantoi në shtator. Borxhi francez arriti në 3 trilion euro në fillim të vitit 2023, ekuivalente me 112% të PBB-së së saj. Ajo arriti trilionin e saj të parë 20 vjet më parë, në 2003.

Franca nuk është e vetmja në këtë drejtim. Së bashku me Greqinë, Italinë, Portugalinë, Spanjën dhe Belgjikën, është një nga vendet e BE-së dhe eurozonës, borxhi i të cilit është më i lartë se 100% e PBB-së së tyre përkatëse. Borxhi publik është akumulimi i deficiteve publike ndër vite. Kjo do të thotë se një shtet po shpenzon më shumë sesa fiton dhe përfundon duke i detyruar gjithnjë e më shumë para me kalimin e kohës. Autoritetet franceze, si qeveritë në mbarë botën, kanë shpenzuar shuma të mëdha parash publike për të kundërpeshuar efektet negative të disa krizave. Shembulli më i fundit i kësaj është kriza e energjisë dhe e kostos së jetesës të shkaktuar nga pushtimi rus i Ukrainës, i cili nxiti një sërë shpenzimesh publike për të zbutur dëmin ndaj familjeve dhe ekonomisë, por edhe pandeminë COVID-19 dhe krizën financiare të vitit 2008.

Kur një çift merr një hipotekë për të blerë një shtëpi, ata i detyrojnë shumën që kanë marrë hua, plus interesin, në bankën e tyre. Është pak më e komplikuar kur janë para publike, që i detyrohen organeve publike. Mbi gjysma e borxhit francez është në pronësi të subjekteve të huaja, duke përfshirë 15% në pronësi të Bankës Qendrore Europiane (BQE). Kjo është mjaft e thjeshtë për t’u kuptuar, pasi bankat qendrore dhe fondet e investimeve të huaja u japin hua në mënyrë rutinore para qeverive. Më pas, rreth një e katërta është në pronësi të subjekteve franceze nëpërmjet aksioneve, obligacioneve ose aksioneve, ndërsa pjesa tjetër zotërohet nga agjenci të ndryshme sigurimesh dhe kredie.

Borxhi i Francës nuk është i qëndrueshëm, pasi rimbursimi i shumave kaq të mëdha parash është praktikisht i pamundur. Është e barabartë me çdo qytetar francez që rimburson 45,000 euro një shumë e konsiderueshme, megjithëse është e zbehtë në krahasim me borxhin amerikan të ndarë për qytetar. Do të duhet kohë, pasi letrat me vlerë të borxhit mund të emetohen deri në 50 vjet. Edhe pse ministri i financave Le Maire thotë se dëshiron të punojë drejt reduktimit të borxhit në vitin 2024, kjo do të kërkonte shkurtime drastike të shpenzimeve publike. Nuk ekziston asnjë zgjidhje e vetme për të gjithë kur bëhet fjalë për borxhin publik.

Një pjesë e konsiderueshme e tij rimbursohet përmes kursimeve të njerëzve dhe sigurimit të jetës si në Japoni, kombi i zhvilluar me borxhin më të lartë (mbi 250% të PBB-së së tij). Tre vitet e fundit të krizave të njëpasnjëshme kanë qenë jashtëzakonisht të vështira për njerëzit dhe qeveritë. Ndërsa inflacioni tregon shenja inkurajuese se ka kaluar kulmin e tij, me normat e papunësisë të ulëta dhe normat e interesit që së shpejti do të ulen nga bankat qendrore, shtetet mund të marrin një lehtësim dhe të jenë në gjendje të frenojnë shpenzimet publike. Rritja e borxhit të saj nuk do të thotë që Franca nuk po i kthen në mënyrë aktive detyrimet e saj ekzistuese.

Franca konsiderohet ende e besueshme nga agjencitë e vlerësimit financiar: Pavarësisht disa krizave sociale dhe episodeve të dhunës, stabiliteti dhe besueshmëria e saj relative politike falë respektimit të rimbursimeve të kaluara nënkuptojnë se vendi është tërheqës për investitorët, përfshirë ata që mund të japin hua. Vendet e tjera evropiane me borxh të lartë si Italia dhe Greqia nuk përfitojnë nga një besim i tillë. Shumë vende, si Shtetet e Bashkuara, kanë një borxh të lartë në raport me PBB-në e tyre. Megjithatë, ekonomitë e forta janë ende tërheqëse dhe deputetët vazhdojnë të votojnë për buxhetet me shpenzime që tejkalojnë të ardhurat.

Edel Strazimiri / SCAN

Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.