Dita e Çmimit Nobel: Kush ishte Alfred Nobel, krijuesi i çmimit Nobel? Jeta, shpikjet dhe trashëgimia

Dita e Çmimit Nobel mbahet më 10 dhjetor dhe feston ata që arrijnë përsosmëri në fushat e tyre të zgjedhura. Fituesit e mëparshëm të çmimit Nobel kanë përfshirë Marie Curie, Bob Dylan, Ernest Hemingway, Albert Einstein, Martin Luther King dhe Nelson Mandela.

Çmimi duhet të vlerësojë “ata që, gjatë vitit paraardhës, i kanë dhënë përfitimet më të mëdha njerëzimit”, sipas testamentit të Alfred Nobelit. Por kush është Alfred Nobel, krijuesi i ditës?

Jeta e hershme e Alfred Nobel

Alfred lindi më 21 tetor 1833 në Stokholm, Suedi. Babai i tij, Immanuel Nobel, punoi si inxhinier dhe shpikës, duke ndërtuar ura dhe duke eksperimentuar me metoda të ndryshme për të shpërthyer gurët dhe nëna e tij, Andriette Nobel, vinte nga një familje e pasur dhe kishte një dyqan ushqimesh.

Familja më vonë u zhvendos në Shën Petersburg, Rusi në 1842 me Alfredin duke marrë një arsim të klasit të parë nga tutorët privatë. Në moshën 17-vjeçare, Alfredi mund të fliste dhe shkruante në suedisht, rusisht, frëngjisht, anglisht dhe gjermanisht, dhe vazhdoi të studionte inxhinierinë kimike.

Eksperimentet e para të Nobelit me nitroglicerinën

Alfredi më vonë u transferua në Paris duke punuar në një laborator privat ku takoi Ascanio Sobrero, një kimist italian që e prezantoi atë me nitrogylcerinën.

Alfredi u kthye në Suedi për të zhvilluar më tej lëngun shpërthyes me të atin me qëllim që ai të përdoret si një eksploziv i dobishëm komercialisht dhe teknikisht. Mjerisht, një nga eksperimentet e Alfredit me lëngun e fuqishëm rezultoi në aksidente që vranë disa njerëz, përfshirë vëllain e tij më të vogël.

Si rezultat, qeveria nxori një ndalim për këto eksperimente brenda kufijve të qytetit të Stokholmit, por kjo nuk e pengoi Alfredin i cili i zhvendosi eksperimentet e tij në një varkë me fund të sheshtë në liqenin Mälaren.

Zbulon dinamitin

Nëpërmjet eksperimenteve të palodhura të Alfredit ai zbuloi përfundimisht se përzierja e nitrogilcerinës me një rërë të imët e ktheu lëngun në paste, e cila mund të formohej në shufra. Këto shufra mund të përdoren për të shpuar vrima me Alfredin që merr patentën e pronësisë dhe e emërton atë “dinamit”. Krahas dinamitit, Alfredi shpiku edhe një detonator që mund të ndizet kur siguresa të aktivizohet.

Gjatë jetës së tij, shpikësi grumbulloi 355 patenta të ndryshme. Ai shpiku gjithashtu gelignitin, i cili është më i qëndrueshëm dhe më i fuqishëm se dinamiti, dhe kapakët ose detonatorët shpërthyes. Ai gjithashtu paraqiti patenta në lidhje me mëndafshin artificial dhe gomën dhe lëkurën sintetike.

Alfredi ndërroi jetë më 10 dhjetor 1896, duke mos u martuar kurrë dhe duke mos pasur fëmijë të tij. Ai shkroi një testament dhe testamenti i tij i fundit thoshte se pjesa më e madhe e pasurisë së tij duhet të përdoret për çmime për ata që kanë dhënë sukses të paçmuar në fushën e fizikës, kimisë, fiziologjisë ose mjekësisë, letërsisë dhe paqes.

Kështu, çmimi Nobel lindi dhe jepet çdo vit që nga viti 1901.

N.Xh / SCAN

Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.