Historia se si Lituania ‘e vogël’ u përball me superfuqinë globale, Kinën!

Nëse keni qenë në Tajvain gjatë vitit 2021, nuk mund të mos keni vënë re fushatën e qeverisë në mediat sociale për të promovuar recetat e koktejeve me bazë rumi. Ishte një përpjekje e nivelit shtetëror për të përdorur rreth 20,400 shishe rumi që fillimisht ishin të lidhura nga Lituania në Kinë, por që Tajvani i bleu me nxitim.

Akuzat për paaftësi, gjeopolitikë, marrëveshje biznesi dhe idealizëm janë të gjitha pjesë e historisë. Historia fillon në të njëjtin vit kur Lituania lejoi Tajvanin të hapte një ambasadë de facto në kryeqytetin e saj Vilnius. Kina ishte e indinjuar. Për Pekinin, ishte e barabartë me njohjen e ishullit si një vend sovran, diçka që ai e konsideron një vijë të kuqe, duke pretenduar se Tajvani është i veti.

Lituania tha se masa e guximshme jo vetëm që do të shpërblehej ekonomikisht duke nxitur investimet tajvaneze, por do të pasqyronte politikën e saj të re të jashtme “të udhëhequr nga vlerat”. Zyrtarët u përpoqën ta paraqisnin vendin e vogël baltik si një bastion të lirisë dhe demokracisë në një lagje gjithnjë e më autoritare, duke e stiluar mbështetjen e tyre për Taipei në kushte të ngjashme. Ajo që ndodhi më pas i kapi lituanezët plotësisht në befasi.

Kina – ekonomia e dytë më e madhe në botë – reagoi ashpër. Ajo ndaloi importet nga Lituania dhe u bëri presion prodhuesve të huaj që të ndalonin përdorimin e pjesëve lituaneze. Pekini tërhoqi ambasadorin e tij nga Vilnius dhe vendi baltik u detyrua të evakuonte diplomatët e tij të mbetur nga Kina për shkak të frikës për sigurinë e tyre.

Ndërsa faktorë të tjerë si COVID dhe lufta në Ukrainë janë në lojë, këto kufizime tregtare kanë pasur një ndikim të theksuar inflacioniste mbi bizneset dhe konsumatorët lituanez. Shumë punëtorë tashmë durojnë paga të ulëta dhe taksa të sheshta regresive në Lituani.

Tregtia u godit në mënyrë të ngjashme. Eksportet lituaneze në Kinë ranë nga 350 milionë euro në 2020 në 100 milionë euro vitin e kaluar, sipas presidentit të Konfederatës së Industrialistëve të vendit, Vidmantas Janulevičius. Duke u ndjerë i detyruar të kompensojë dëmtimet që pësoi Lituania, Tajvani është përpjekur t’i zbusë këto humbje duke blerë rumin lituanez për shembull.

Politikanët kanë folur për investime në pritje nga Taipei prej qindra milionë eurosh, megjithëse deri më tani janë realizuar vetëm disa milionë. Kjo krahasohet me 4.8 miliardë euro që Tajvani ka investuar në Kinë në vitin 2022. Këshilltarja presidenciale e Lituanisë Asta Skaisgirytė kritikoi Tajvanin në tetor, duke thënë se “kishte shpresa më të mëdha nga Tajvani”.

Kur Lituania vendosi të hapte ambasadën e Tajvanit, vendi i vogël me rreth 2.8 milionë banorë u gjend pothuajse i vetëm. Pas duartrokitjeve nga disa zyrtarë të huaj dhe media, Vilnius “nuk mori asnjë mbështetje të prekshme nga Uashingtoni dhe Brukseli. Kjo ndodhi pavarësisht se lëvizja e Lituanisë u nxit nga dëshira për t’u “dukur mirë” në sytë e aleatit të saj kryesor, SHBA-s,.

Raportet e medias sugjerojnë se Lituania nuk u konsultua më parë me diplomatët në Bruksel, por më pas u lut për mbështetjen e BE-së kur gjërat shkuan keq. Megjithatë, Komisioni i BE-së më vonë miratoi propozimin e Lituanisë për një paketë shpëtimi prej 130 milionë eurosh për kompanitë e goditura nga kufizimet tregtare të Kinës dhe Brukseli dërgoi një çështje kundër Pekinit në Organizatën Botërore të Tregtisë.

Edhe presidenti i Lituanisë Gitanas Nausėda u ankua në vitin 2021 se vendimi nuk ishte koordinuar me të nga qeveria, e udhëhequr nga kryeministrja Ingrida Šimonytė. Kur iu afrua për koment, Ministria e Jashtme e Lituanisë tha se ishte “Kina, jo Lituania, ajo që ka zgjedhur një politikë agresive dhe shtrëngim të paligjshëm ekonomik.

Ai citoi shifra se 94% e shërbimeve të Lituanisë tani eksportoheshin në ato që i quajti vendet “me të njëjtin mendim” në të gjithë BE-në dhe NATO-n. Megjithëse Vilnius e konsideron Tajvanin si elementin kryesor të politikës së tij të jashtme të udhëhequr nga vlerat, disa theksojnë se ai është thellësisht i kundërshtuar.

Ministri i Jashtëm lituanez Gabrielius Landsbergis shmangu pyetjet nëse ai do të dënonte shqetësimet për shkeljet e sundimit të ligjit në Poloni, pavarësisht se i quajti “marrëdhëniet e mira me fqinjët që respektojnë sundimin e ligjit” si kyç për politikën e jashtme lituaneze. Megjithatë, forcat më të errëta mund të jenë në lojë.

TV3 i Lituanisë raportoi se kompanitë që i dhuruan Lituanisë Unioni Atdhetar në pushtet, Kristian Demokratët Lituanez, përpara zgjedhjeve në 2020, gjithashtu morën investime nga Tajvani. Këto para mund të kenë ndikuar më pas në politikën e tyre në Tajvan kur ata erdhën në pushtet. Qeveria e Lituanisë ka qëndruar e vendosur kundër shtrëngimit ekonomik dhe politik të Kinës, megjithëse shumë ligjvënës brenda vendit po lëkunden.

Në fillim të këtij muaji, një udhëtim zyrtar në Tajvan nga Kryetari i Parlamentit të vendit iu dha leja, pavarësisht ankesave nga deputetë të tjerë. Marrëdhëniet midis Lituanisë dhe Kinës mbeten të ngrira për momentin, por “do të jetë një problem i madh për qeverinë e ardhshme”.

Edel Strazimiri / SCAN

Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.