BE-ja kërkon një kontroll më të ashpër mbi investimet e huaja në sektorë kyç!

Komisioni Europian zbuloi të mërkurën një propozim të ri që do t’i sigurojë atij dhe vendeve anëtare një pamje më të detajuar të investimeve të huaja direkte (FDI) që mbartin rreziqe të larta për sigurinë dhe rendin publik. Teknologjia kuantike, kompjuteri cloud, robotët, dronët, realiteti virtual, sensorët e avancuar, rrjetet 6G, bashkimi bërthamor, hidrogjeni, bateritë dhe mbikëqyrja e hapësirës, si dhe pajisjet ushtarake, gjithashtu do të bien nën legjislacion.

Niveli i rrezikut do të përcaktohet duke parë efektet që investimi, pavarësisht nga madhësia dhe origjina e tij, mund të ketë në infrastrukturën kritike, zinxhirët e furnizimit, informacionin e ndjeshëm dhe pluralizmin mediatik. Flukset e parave që vijnë nga regjimet autoritare, si Kina, Rusia dhe Bjellorusia, dhe njerëzit nën sanksionet e BE-së do të konsideroheshin menjëherë si shkak për inspektim. Vigjilenca e zmadhuar do të zbatohej gjithashtu për investimet që ndodhin brenda bllokut, por që në fund të fundit kontrollohen nga një person ose kompani jo-BE. Sipas rregullave të reja, shqyrtimi i IHD-ve në sektorë me rrezik të lartë do të bëhej i detyrueshëm për të gjitha shtetet anëtare. Që nga sot, katër vende nuk kanë një sistem të duhur, Kroacisë, Bullgarisë, Greqisë dhe Qipros, ndërkohë që përpjekjet e Irlandës janë në vazhdim.

Sapo një vend të fillojë shqyrtimin e një investimi të dyshimtë, Komisioni dhe kryeqytetet e tjera do të lejohen të japin komente dhe të shprehin shqetësimet, duke e kthyer procesin e brendshëm në një dialog në mbarë BE-në. Megjithatë, vendimi përfundimtar për ndalimin e IHD-ve do të merret nga autoritetet kombëtare, asnjëherë nga Brukseli. Propozimi i së mërkurës është pjesa e parë e legjislacionit që del nga Strategjia e Sigurisë Ekonomike e paraqitur në qershor nga Ursula von der Leyen, një dokument pionier që propozoi një ndryshim kuptimplotë në mantrën prej dekadash të tregjeve të lira dhe të hapura.

Komisioni që atëherë është përballur me akuza për proteksionizëm dhe dirigjim, në përputhje me interesat franceze, por ekzekutivi këmbëngul se përqendrimi në “zhdukje” është një reagim logjik ndaj klimës së tensionuar dhe konfrontuese politike në mbarë botën, veçanërisht pas pandemia COVID-19, pushtimi i Rusisë në Ukrainë dhe rritja e vendosmërisë së Kinës. Vitin e kaluar, Pekini zemëroi perëndimin kur kufizoi eksportet e galiumit dhe germaniumit, dy metale të rralla të tokës që përdoren për komponentët elektronikë.

Brukseli ka frikë se varësitë e krijuara prej kohësh nga produktet e nevojshme për modernizimin e bllokut, duke përfshirë mikroçipet dhe bateritë, një ditë mund të dështojnë dhe të shkaktojnë kërdi ekonomike të dimensioneve të patreguara. Në të njëjtën mënyrë, mendimi shkon, hapja e derës për investitorët e huaj pa shqyrtim të mëtejshëm mund të mundësojë marrjen e firmave të vlefshme, të nxisë humbjen e njohurive ekskluzive dhe, në afat të gjatë, të dobësojë konkurrencën e Europës.

Përditësimi i propozuar i rregullave vjen vetëm një muaj pasi qeveria spanjolle u detyrua të blinte një 10% të aksioneve në Telefonica, kompaninë e telekomunikacionit të vendit, për të rivalizuar 9.9% të aksioneve të blera nga Saudi Telecom Company (STC). Lëvizja, e cila do ta kishte bërë firmën saudite palën më të madhe të interesit të markës ikonë, e kapi Madridin në befasi dhe shkaktoi një debat mbi ndërhyrjen e huaj dhe autonominë strategjike. Margrethe Vestager, nënkryetare ekzekutive e Komisionit përgjegjëse për axhendën dixhitale theksoi se BE-ja do të mbetet “sa më e hapur, sa më afër që të jetë e nevojshme” dhe hodhi poshtë nocionin e një konvertimi proteksionist. Që kur blloku prezantoi rregullat e para të shqyrtimit të IHD-ve në vitin 2020, janë ekzaminuar mbi 1200 transaksione, me Brukselin që ka dhënë një opinion në më pak se 3% të rasteve.

Legjislacioni i përditësuar tani do t’i nënshtrohet negociatave midis Këshillit dhe Parlamentit, një proces që pritet të ngadalësohet nga zgjedhjet e ardhshme të BE-së. Strategjia e Sigurisë Ekonomike i vendosi investimet e huaja direkte si një monedhë me dy anë: flukset hyrëse që vijnë nga vendet e tjera në BE dhe flukset dalëse që shkojnë nga BE-ja drejt vendeve të tjera. Por ndërsa Brukseli ka bërë përparime të konsiderueshme në shqyrtimin e investimeve hyrëse dhe mbajtjen nën kontroll të subvencioneve të huaja, kontrolli mbi investimet jashtë vendit është i papërfillshëm, pavarësisht se blloku është financuesi më i madh në botë. Në vitin 2022, IHD-të e mbajtura në pjesën tjetër të botës nga investitorët rezidentë në BE arritën në 9,382 miliardë euro.

Komisioni shqetësohet se kjo mungesë masive e njohurive mund të përbëjë rreziqe sigurie kur kompanitë e BE-së përfshihen në transaksione jashtë vendit që përfshijnë teknologji të ndjeshme që mund të përdoren për të rritur aftësitë ushtarake dhe të inteligjencës të regjimeve autoritare, veprimet e të cilave rrezikojnë sigurinë globale. Brukseli parashikon një udhërrëfyes të gjatë të konsultimit publik dhe mbledhjes së provave që do të zgjasë deri në verën e vitit 2025. Komisioni do të shqyrtojë më pas faktet dhe, nëse nevoja për të zbutur rreziqet vazhdon, do të zhvillojë legjislacionin për shqyrtimin e jashtëm. Ligji do t’i nënshtrohej të paktën dy vjet negociatash, që do të thotë se mekanizmi nuk do të ishte i zbatueshëm deri në fund të vitit 2027.

Edel Strazimiri / SCAN

Material i përgatitur nga portali SCAN TV.
Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.